Bẫy thu nhập trung bình là gì? Đây cũng câu hỏi của rất nhiều người vào thời gian gần đây nhằm giải quyết và chỉ ra các dấu hiệu của việc vướng bẫy thu nhập trung bình tại Việt Nam bao gồm như: tăng trưởng chậm, năng lượng sản xuất thấp, thiếu hụt những cuộc chuyển dịch cơ cấu theo đúng nghĩa, không có dấu hiệu cải thiện chỉ số về khả năng cạnh tranh và nảy sinh nhiều vấn đề do tăng trưởng đã gây ra. Bài viết sau đây mình sẽ đưa ra một số đề xuất cho nhiều người nhằm muốn chuyển đổi từ mô hình tăng trưởng số lượng sang tăng trưởng chất lượng thông qua việc nâng cao năng suất và chuyển giao công nghệ trong liên kết về đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Khái niệm về bẫy thu nhập trung bình là gì?
Bẫy thu nhập trung bình là một trong những tình huống mà không có một quốc gia là không bị mắc kẹt tại mức thu nhập được quyết định bởi nguồn lực nhất định với những lợi thế ban đầu và không thể vượt qua được những mức thu nhập đó. Bẫy thu nhập trung bình còn có tên gọi khác trong trong tiếng Anh là Middle Income Trap.
Sự hình thành và đặc trưng
Nhìn từ góc nghiêng về trình độ phát triển, thế giới hiện nay có thể chia thành bốn nhóm.
- Nhóm thứ nhất: bao gồm những nước có thu nhập thấp, đang trực diện đối với cái bẫy nghèo.
- Nhóm thứ hai: bao gồm những nước đã đạt được nhiều trình độ phát triển trung bình từ rất lâu nhưng sau đó bị trì trệ cho đến ngày hôm nay. Nhiều nước nằm ở khu vực Mỹ La tinh đã thuộc nhóm này.
- Nhóm thứ ba: bao gồm những nước mới đã phát triển vài chục năm nay và hiện nay đã đạt được những mức thu nhập trung bình. Trung Quốc và một số nước thuộc ASEAN thuộc nhóm này.
- Nhóm thứ tư: bao gồm những nước tiên tiến và đã phát triển, có thu nhập về nền kinh tế cao như: Mỹ, Nhật Bản, các nước Tây Âu…
Trong những nhóm trên nhóm đáng chú ý nhất là nhóm nước thứ hai nhưng đã chuyển sang các giai đoạn trì trệ một cách lâu dài sau khi đạt được mức thu nhập trung bình. Bởi vì mức thu nhập ở nhóm này thường phụ thuộc vào quy mô của nguồn lực đã có sẵn có và đặc biệt lợi thế còn liên quan đến dân số. Nếu thu nhập ở lĩnh vực phi tiền lương coi là nhỏ, đất nước này thường sẽ bị mắc trong bẫy thu nhập thấp (hoặc bẫy nghèo).
Nếu như đất nước nào mà đã có sẵn nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và dòng ngoại tệ khá lớn, thường thu nhập bình quân đầu người sẽ cao một cách tự nhiên mà không cần bất kì nỗ lực để phát triển nào. Nếu quốc gia này có lợi thế và nguồn tài nguyên trung bình, nó cũng sẽ bị rơi vào bẫy thu nhập trung bình.
Ngoài ra bẫy thu nhập trung bình (cũng như những tất cả các loại bẫy khác) cũng thường xảy ra khi tăng trưởng đã được tạo ra chỉ bằng may mắn mà không bằng một trong những nỗ lực nghiêm túc của doanh nghiệp và Chính phủ. Tăng trưởng cũng chỉ chỉ phụ thuộc vào những lợi thế đã sẵn có thì sớm hay muộn cũng sẽ đi đến hồi kết thúc, năng lực cạnh tranh cũng sẽ bị bào mòn trước khi đất nước này đạt thu nhập cao.
Ngoài ra còn có một nghiên cứu cũng đáng lưu tâm của nhà nghiên cứu Eeckhout và Ivanovic nhằm giải quyết về vấn về tăng trưởng kinh tế của rất nhiều đất nước trước và sau khi toàn cầu hóa đã cho thấy, các nước có thu nhập trung bình thu được rất ít lợi ích hơn so với các nước đã đang phát triển bởi không có lợi thế nào để so sánh về vốn và công nghệ. Tình huống này giống như đã một khoảng trống của lợi thế nhằm so sánh để mô tả về tình thế khó khăn của các quốc gia đã có được một mức trung bình thấp mà nhất định đát nước nào cũng phải đối mặt.
Nguyên nhân của bẫy thu nhập trung bình là gì?
Ở rất nhiều đất nước đều có chung các nguyên nhân dẫn đến vướng vào bẫy thu nhập trung bình nhưng có 3 nguyên nhân chính như:
- Sự thiếu năng động của tất cả khu vực kinh tế tư nhân về vấn đề năng suất, khả năng cạnh tranh và luôn đổi mới (đây chính là nguyên nhân cơ bản nhất gây nên bẫy thu nhập trung bình)
- Không có khả năng nhằm đối phó với các vấn đề phát sinh do tăng trưởng về vấn cao như là khoảng cách giữa giàu và nghèo, bong bóng về bất động sản và cổ phiếu, suy thoái về vấn đề môi trường, đô thị hóa, tắc nghẽn giao thông, vấn đề tham nhũng…
- Không quản lý một việc đúng cách và các cú sốc về kinh tế vĩ mô trong thời đại đã toàn cầu hóa như hiện nay.
Bài viết trên đây mình đã giải quyết cho các bạn về bẫy thu nhập trung bình là gì. Hy vọng với những nguyên nhân và đặc trưng ở trên sẽ giúp cho các bạn hiểu được hết về bẫy thu nhập trung bình một cách đúng nhất.
